रुपन्देही । नयाँ पुस्ताको असन्तुष्टि र विद्रोहको लहर अहिले विश्वभर फैलिएको छ । नेपालबाट सुरू भएको यो आन्दोलन मडागास्कर, मोरोक्को, पेरु, फिलिपिन्स, इन्डोनेसिया र केन्याजस्ता मुलुकहरूमा पनि फैलिएको छ ।
मडागास्करमा ‘जेन जेड मडागास्कर’ नामक युवाहरूको आन्दोलनका कारण राष्ट्रपति एन्ड्री राजोएलिनाले सैनिक विद्रोहपछि पद र देश दुबै त्याग्नुपरेको छ । हिन्द महासागरको यो टापु मुलुकमा देखिएको अस्थिरता नेपाललगायत अन्य देशमा हालै देखिएका आन्दोलनहरूसँग मिल्दोजुल्दो रहेको एजेन्सीहरूले जनाएका छन् ।
यी सबै आन्दोलनहरूमा समान कुरा के छ भने— तिनीहरू नेताविहीन छन् र मुख्यतः सन् १९९६ देखि २०१० बीच जन्मेका डिजिटल पुस्ताका युवाहरूले नेतृत्व गरेका छन् । उनीहरू संस्थागत प्रणालीमा विश्वास गुमाएका र सडकलाई अन्तिम विकल्पका रूपमा अपनाएका छन् ।
नेपालको जेन जेड आन्दोलन : प्रेरणाको स्रोत
विश्वभरका ‘जेन जेड’ आन्दोलनमध्ये सबैभन्दा प्रभावशाली आन्दोलन नेपालमा भएको मानिन्छ । यही आन्दोलनपछि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राजीनामा दिएका थिए । नेपाली युवाहरू श्रीलंका र बंगलादेशका जनविद्रोहबाट प्रेरित थिए । त्यसकै प्रभावमा मडागास्करका प्रदर्शनकारीहरूले पनि आफूहरू नेपाल र श्रीलंकाको आन्दोलनबाट प्रेरित भएको बताएका छन् ।
नेपालमा सुरुआतमा पानी र बिजुलीको अभावविरुद्ध प्रदर्शन भएको थियो, तर त्यो चाँडै सरकारविरुद्धको व्यापक असन्तोषमा परिणत भयो ।
‘वन पिस’ झण्डा : विद्रोहको साझा प्रतीक
यी आन्दोलनहरूमा जापानी एनिमे ‘वन पिस’ बाट लिइएको मुस्कुराइरहेको खोपडीसहितको कालो झण्डा साझा प्रतीकका रूपमा प्रयोग भइरहेको छ । नेपालमा यो झण्डा सिंहदरबार र विभिन्न मन्त्रालयमा झुण्ड्याइएको थियो । यही झण्डा हाल मोरोक्को, इन्डोनेसिया, फिलिपिन्स र मडागास्करका प्रदर्शनमा पनि देखिन्छ ।
सामाजिक सञ्जालको शक्ति
‘अरब स्प्रिङ’देखि ‘अक्युपाई वाल स्ट्रिट’सम्मका आन्दोलनहरू युवाले नेतृत्व गरेका थिए । तर अहिलेको जेन जेड आन्दोलनले डिजिटल प्लेटफर्मको प्रयोगलाई नयाँ उचाइमा पुर्याएको छ । टिकटक, इन्स्टाग्राम र एक्समार्फत युवाहरूले नेताहरूको विलासी जीवनशैली र जनताको पीडा देखाउँदै आन्दोलनका सन्देश फैलाएका छन् ।
नेपालमा आन्दोलनअघि सरकारले सामाजिक सञ्जालमा प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरेको थियो । त्यसपछि युवाहरूले भीपीएनमार्फत पहुँच कायम राख्दै विरोध अभियानलाई डिजिटल रूपमा सशक्त बनाए ।
आन्दोलनकारी युवन राजभण्डारीका अनुसार, “नेपालको जेन जेड आन्दोलनले केवल युवाहरूलाई होइन, पुराना पुस्तालाई पनि जागृत गरायो । यसले देखायो कि हामी सबै डिजिटल रूपमा जोडिएका विश्व नागरिक हौं ।”
– एजेन्सी
